Zgjedhjet/ Analiza e EWB: Lufta e pamjaftueshme kundër korrupsionit po e përndjek Shqipërinë, si ndikon në fushatë

Shqipëria po shkon drejt zgjedhjeve të reja në 25 Prill, me çështjen e korrupsionit mbizotërues që nuk është zgjidhur.

Rekordi i Partisë Socialiste (PS) në pushtet, e cila po kërkon një mandat të tretë, mbetet një ‘thes i përzier’ në rastin më të mirë për disa vëzhgues, ndërsa të tjerët janë shumë më kritikë dhe shohin përkeqësimin e situatës në vitet e fundit.  

Që kur miratoi një paketë të reformës në drejtësi në 2016, fokusi kryesor i vëzhguesve ndërkombëtarë në Shqipëri ka qenë në rivlerësimin e të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve, të ashtuquajturin "vetting", si dhe në ngritjen e organe antikorrupsion, të njohura si SPAK. Këto hapa, siç pritet, do të përgatisin vendin për një luftë më efikase kundër korrupsionit.

Reagimet nga institucionet e BE-së ndaj reformave mund të përshkruhen më së miri si duartrokitje të buta. Që nga tetori i vitit 2020, kur Komisioni Evropian lëshoi ​​Raportin e tij për Shqipërinë, organet e SPAK-ut janë krijuar, ndërsa vetingu në atë pikë ka përfunduar për 286 nga 805 gjyqtarë, të cilët Komisioni i vlerësoi pozitivisht. Duhet të theksohet, megjithatë, që fillimisht procesi i verifikimit duhej të përfundonte këtë vit, i cili është bërë i pamundur me ritmin aktual.

Parlamenti Evropian bëri gjithashtu të njohur mendimin e tij në Raportin e tij të miratuar javën e kaluar, kur vlerësoi "përparimin e bërë në zbatimin e reformës gjithëpërfshirëse gjyqësore, mbështetur nga procesi i verifikimit dhe krijimi i institucioneve përkatëse dhe organeve të specializuara". Si KE ashtu edhe PE vunë ende në dukje se korrupsioni mbetet mbizotërues dhe se duhen rezultate të prekshme.

Raportuesit të PE për Shqipërinë Isabel Santos në intervistën e javës së kaluar tha se “Sigurisht, këto reforma dhe krijimi i organeve si SPAK do të japin rezultate në një periudhë afatmesme dhe afatgjatë. Ne nuk mund të presim rezultate brenda natës”.

Duket sikur shumë qytetarë të Shqipërisë dhe Ballkanit Perëndimor po zhgënjehen duke pritur rezultatet afatgjata për kaq gjatë. Sidomos pasi statistikat zakonisht janë të zbehta në krahasim me raportimet mediatike për çështjet që tërheqin vëmendjen e publikut shumë më lehtë, i tillë ishte rasti i shembjes së Teatrit Kombëtar në Tiranë vitin e kaluar. Përveç kësaj, ka vlerësime se gjërat në të vërtetë po lëvizin në një drejtim të kundërt.

Së fundmi, Transparenca Ndërkombëtare dhe Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim lëshuan një botim që jep një pamje shumë më të zbehtë të përpjekjeve anti-korrupsion në Shqipëri, duke vlerësuar se kapja e shtetit në vend është rritur ndjeshëm midis 2008 dhe 2019.

"Dekada e fundit ka parë një forcim të partneritetit midis politikës, biznesit dhe krimit të organizuar i cili ka arritur kulmin e tij në vitet e fundit", lexohet në përfundimet e botimit, i cili analizoi "rastet e mëdha të korrupsionit" dhe ligjet e bëra në vitet e fundit.

Ç'është më e rëndësishmja, analiza arriti në përfundimin se këto prirje vazhduan të pandërprera, megjithë reformat e sponsorizuara nga BE që kërkuan të krijonin një administratë publike profesionale dhe një gjyqësor të paanshëm dhe profesional.

"Në rastin e reformës në drejtësi, ritmi i ngadaltë i saj dhe vakumi i krijuar nga vetingu gjithëpërfshirës i gjyqtarëve dhe prokurorëve kanë bllokuar disa hetime dhe kanë zgjatur të tjera", theksoi botimi.

Lufta kundër korrupsionit në fushatë

Me zgjedhjet më pak se një muaj larg, duket se opozita ka material të mjaftueshëm për të bërë fushatë ndaj qeverisë më shumë sesa një rekord i lëkundur për luftën kundër korrupsionit. Blerjana Bino, Bashkëthemeluese e Qendrës së Shkencës dhe Inovacionit për Zhvillim, konfirmon se ky është rasti.

"Partia Demokratike dhe partitë e tjera në opozitë në fjalimet e tyre elektorale, daljet në publik dhe takimet me zonat elektorale nxjerrin në pah rastet e korrupsionit duke treguar dështimin e Qeverisë për të luftuar korrupsionin e vogël dhe të madh", thotë Bino për Ballkanin Perëndimor Evropian.

Kreu i PD dhe kandidati për Kryeministër Lulzim Basha deklaroi në fillim të këtij muaji se pas zgjedhjeve të 25 Prillit, "lufta e vërtetë kundër krimit dhe korrupsionit do të fillojë".

“Ne do të fillojmë luftën e vërtetë dhe përpjekjen e vërtetë kombëtare kundër korrupsionit, krimit të organizuar dhe trafikut të narkotikëve. Për 8 vitet e fundit kjo nuk ka ndodhur, ”tha Basha në një takim që u ndoq gjithashtu nga kryetari i ri i partisë gjermane CDU, Armin Laschet, i cili gjithashtu theksoi korrupsionin si sfidën më të madhe për Shqipërinë.

Basha gjithashtu thotë se nuk do të ketë kontratë të re publike për ato kompani që nuk kanë përfunduar 70% të kontratës ekzistuese publike. Në programin e tyre elektoral anti-korrupsion, PD planifikon ngritjen e një Agjencie Kundër Korrupsionit për të koordinuar përpjekjet për të luftuar korrupsionin dhe për të përgatitur dosjet e korrupsionit ", thotë Blerjana Bino, teksa përshkroi edhe fushatën e PS.

 “Narrativa elektorale e Partisë Socialiste në Qeveri për tetë vjet tani përqendrohet në menaxhimin e krizave (tërmeti 2019, COVID-19), vaksinat, kthimi në normalitet në muajt e ardhshëm me inokulimin masiv të popullsisë dhe sulmet ndaj paaftësisë së opozitës për të qeverisur, ”Thotë Bino.

"Mandati i PS i bën të gjitha reformat të parevokueshme; e kundërta do të nënkuptojë humbjen e të gjitha përpjekjeve dhe sakrificave që kemi bërë tashmë, dhe sigurisht që do ta bënte Shqipërinë të kthehej atje ku nuk duhet të kthehej më kurrë ”, deklaroi Rama, duke folur gjithashtu për rritjen ekonomike dhe rritjen e pagave.

Sipas Drejtorit Ekzekutiv të Institutit për Studime Politike nga Tirana, Afrim Krasniqi, nuk është se PS nuk po flet për korrupsion - problemi është që të gjitha palët kanë një qasje joadekuate ndaj çështjes.

“Në procesin aktual zgjedhor të gjithë flasin për luftën kundër korrupsionit, por ligjërimi është i gabuar në përmbajtje dhe në aspektin e adresimit të tij. Në përmbajtje, palët akuzojnë njëra-tjetrën për korrupsion duke mohuar përgjegjësitë e tyre, kështu që ata nuk e shohin atë siç është, një problem themelor strukturor, politik dhe shoqëror. Për sa i përket adresimit të tij, sepse për palët zgjidhja ofrohet mekanikisht vetëm nëse ne fitojmë, korrupsioni zhduket, si dhe të gjithë flasin në emër të një drejtësie të re, e cila do të luftojë të gjithë njerëzit e korruptuar ”, thotë ai.

Ai shton se, për faktin se Partia Socialiste e Kryeministrit Rama mban të gjitha kompetencat e qeverisë qendrore dhe lokale pas bojkotit të opozitës për zgjedhjet 2019, shumica shmang debatin anti-korrupsion duke e shpjeguar atë si një fenomen shoqëror dhe një tipar i tranzicionit.

"Partia Demokratike dhe aleatët e saj të opozitës janë të qartë kur etiketojnë zyrtarët e lartë dhe oligarkët si përgjegjës për gjendjen e korrupsionit, por jo aq të qartë kur duhet të ofrojnë zgjidhje për problemin", thotë ai.

Një rast i dobët për optimizëm

Sipas sondazheve aktuale, PS është në krye, por PD dhe Lëvizja Socialiste për Integrim të bashkuara, nuk janë aq larg. Të dy partitë e opozitës vendosën të formojnë një koalicion të ri nëse ata fitojnë.

Sidoqoftë, të dy bashkëbiseduesit tanë nuk janë optimistë për asnjë rezultat zgjedhor në drejtim të një lufte më efektive kundër korrupsionit.

“Unë besoj se niveli i korrupsionit në Shqipëri lidhet me nivelin e korrupsionit në vetë partitë politike, në sistemin vertikal dhe klientelist të veprimtarisë së tyre, me ndikimet e mëdha të oligarkëve në të gjitha partitë dhe mediat, si dhe në kulturën e vjetër të sistemit tonë të drejtësisë për të mos patur pandëshkueshmëri, dhe vonesat në krijimin e institucioneve të reja të drejtësisë pas reformës kushtetuese 2016, ”thotë Krasniqi.

Ai vlerëson se mandati i tretë për Kryeministrin Rama do të jetë demotivues për nevojën thelbësore për masa konkrete anti-korrupsion, ndërsa një rotacion politik i riciklimit të ish-zyrtarëve të lartë para 2013 ose 2017 do të krijonte mundësi për reforma të reja, por ende nuk do të garantonte se ata do të përqendrohen në masa serioze anti-korrupsion.

Blerjana Bino vlerëson se çdo shans për të frenuar korrupsionin do të kërkojë një transformim rrënjësor të aktorëve politikë dhe proceseve të politikës, duke përfshirë forcimin e kontrolleve dhe ekuilibrave, kufizimin e ndikimit të parave të mëdha dhe krimit të organizuar në politikë dhe sigurimin e zhvillimit të politikës pjesëmarrëse.

Mungesa e optimizmit kur bëhet fjalë për aktorët politikë lë vetëm presionin ndërkombëtar dhe të brendshëm, përfshirë mobilizimin e qytetarëve dhe angazhimin qytetar, si forcë shtytëse për uljen e niveleve të korrupsionit në Shqipëri.

Vendi nuk është aspak i ndryshëm nga pjesa tjetër e rajonit. Siç ka treguar përvoja kolektive, këto presione mund të çojnë në rezultate të kufizuara, por vetëm pasi të keni harxhuar shumë më shumë energji dhe kohë sesa nëse elitat politike do të ishin përqendruar vërtet në këtë çështje.

Përkthyer nga european western balkans

Kontakto me Politiko në rast se: Mendoni se nuk shkruajmë Shqip Mendoni se kemi bërë shkelje etike Mendoni se kemi bërë CopyPaste Mendoni se kemi bërë FakeNews Doni të postoni nje Lajm