Disa pyetje -pa përgjigje- për skandalin e mbetjeve

Fjoralba Dizdari

“800 ton mbetje, të dyshuara toksike, që u nisen nga Porti i Durrësit me destinacion Azinë Juglindore, po rikthehen në Shqipëri”, ky ishte lajmi që u publikua në median amerikane “Bloomberg”, që më pas prodhoi një seri reagimesh duke ngritur alarmin. 

Anijet me mbetjet toksike u nisën nga Porti i Durrësit më 4 korrik, u bllokuan në Singapor dhe priten të rikthehen në Shqipëri në shtator të 2024, por të shumta janë pyetjet mbi këtë çështje?

Nga kanë ardhur këto tonelata mbetjesh, cila është origjina e tyre?

Si janë imbarkuar dhe si ka ndodhur i gjithë proçesi në portin e Durrësit,  ku qindra tonelata lëndë helmuese  janë depozituar në ambjent të hapur duke rrezikuar jetën e njerëzve? 

Çfarë ndodh me to, tani që do të rikthehen në Shqipëri?

Sa të rrezikshme janë?

Si do të trajtohen?

Dhe a ka kapacitet Shqipëria për t’i trajtuar dhe asgjësuar këto mbetje toksike pa rrezikuar jetën dhe shëndetin e qytetarëve? 

Pse ne duhet ta merrnim vesh këtë ngjarje nga një media e huaj? 

Si janë zëvendësuar etiketat e kontenierëve që përmbajnë lëndën e rrezikshme? 

Çfarë janë grumbujt e hirit që janë lënë aktualisht në mjedis të hapur në portin e Durrësit?

Pse nuk i analizon njeri ato?

Sa është siguria, se mijëra ton të tjera nuk janë hedhur në lumenj apo në tokë? Kur nuk kontrollon në dalje të Shqipërisë, atëhere kemi dhe një problem me trafikun në hyrje?

Çfarë është dërgesa e parafundit që u nis nga Durrësi për në Kinë në 2 prill 2024-dërgesë që është bllokuar në një port kinez, afër Hong Kongut?

(Janë 115 kontenierë nga Shqipëria, që janë nisur nga i njëjti port dhe janë bllokuar në Kinë, ngarkesa mësohet se ka nivele të larta të plumbit dhe ndotësve të tjerë, duke dëshmuar se ato janë toksike. E gjitha kjo, ka ndodhur nën hundën e autoriteteve shqiptare).

Sipas Ministrisë së Turizmit dhe Mjedisit të Shqipërisë nuk është dhënë autorizim për eksportin e 800 ton mbetjeve të dyshuara të rrezikshme, që janë nisur nga Porti i Durrësit me 4 Korrik 2024. Megjithatë nuk tregohet se kush e licensuar prej 2 vitesh kompaninë Sokolaj shpk për transport të mbetjeve të rrezikshme dhe jo të rrezikshme.

Në rastin konkret kompania Sokolaj shpk. ka qënë përgjegjëse për 102 kontenierët e nisur drejtë Azisë dhe siç raporton Organizata joqeveritare kundër ndotjes ekologjike “Basel Action Netëork” me qendër në SHBA,  ato dyshohet se janë mbetje toksike të rrezikshmërisë së lartë, që ju janë zëvendësuar etiketat e kontenierëve, dhe se vendet në rrjetin e transportit nuk janë njoftuar për ngarkesën toksike duke shkelur kështu Konventen e Bazelit, Traktatin e Kombeve të Bashkuara, që rregullon tregtinë e mbetjeve të rrezikshme. Vendet nënshkruese të konventës, një prej të cilave është dhe Shqipëria, nuk lejohen të dërgojnë mbetje helmuese tek një vend tjetër, nëse nuk marrin paraprakisht miratimin nga vendi mikpritës.

Firma Sokolaj shpk nuk ka raportuar për mbetje te rrezikshme, dhe i ka imbarkuar ato në firmën daneze Maersk. Maersk raporton që nuk ka qenë në dijeni që kontenierët përmbanin lendë të dëmshme dhe për të shuar dyshimet ka vendosur të bashëpunojnë me autoritetet në Singapor, të cilat janë shprehur se “Në përputhje me Konventën e Bazelit, Singapori po lehtëson kthimin e kontenierëve”.

Nëse konfirmohet se është fjala për hirin që del nga oxhaku i fabrikave metalurgjike atëhere pasojat nuk janë vetem politike, por janë të rënda për shëndetin e njerëzve dhe për mjedisin. Ky pluhur përmban përqindje të lartë metalesh si plumbi dhe kromi dhe mbetje të tjera kimike që shkaktojnë kancer,  po ashtu përbën problem për fëmijët dhe për personat me sëmundje kronike!

Autoritet në Shqipëri deklaruan se Kurum, apo kompania blerëse Sokolaj Shpk, nuk kishin njoftuar për ngarkesën dhe llojin e tyre, duke ja faturuar Kurumit sasinë e mbetjeve të dyshuar toksike.

Çfarë po ndodh vërtetë?

Ndërkohë drejtuesi i Rrjetit të Aksionit të Bazelit, konfirmon për Zërin e Amerikës që “eksportimi i shpeshtë i këtij materiali nga Durrësi, ngre dyshimet se ai nuk vjen vetëm nga fabrika e Kurumit, pasi kjo fabrikë nuk është aq e madhe sa të prodhojë sasi kaq të lartë të pluhrit EAF”.

Nga Porti i Durrësit, sipas Rrjetit të Aksionit të Bazelit, çdo tre apo katër muaj është eksportuar materiali që dyshohet se është pluhur helmues i njohur si ‘EAF’, që del nga oxhaqet e fabrikave metalurgjike, sipas tyre këto të dhëna i kanë marrë nga një sinjalizues, nga Porti i Durrësit, i cili ka ofruar dëshmi për këtë.

Si ka mundësi që asnjë nga agjensitë shtetërore, nuk ka  kryer asnjë nga detyrat që i ngarkon ligji për sigurinë Kombëtare?

Është lejuar haptazi në kundërshtim me ligjin, (Nr.10 463, datë 22.9.2011, “Për Manaxhimin e Integruar të Mbetjeve) apo aktet e tjera të dala në zbatim të tij, (që përcaktojnë qartë, mënyrën e transportit të këtyre lëndëve) duke siguruar transportin dhe depozitimin e pa shqetësuar të kësaj lënde të rrezikshme, në Portin e Durresit. 

Ministria e Mjedisit, Ministria e Infrastrukturës, Porti i Durrësit,  Sherbimi Informativ Kombëtar, Policia e Shtetit, Drejtoria e Doganave. askush nuk ka përgjigje për këtë çështje.

Tashmë segmente të caktuara të administratës shtetërore po përpiqen, të shpërqendrojnë vëmendjen, jo vetëm të publikut të gjerë duke e hedhur fajin sa brënda jashtë vendit, ndërkohë që në arenën ndërkombëtare po akuzohet Shqipëria. 

Për sa i përket grumbujve të pluhurit që ndodhen aktualisht të depozituara në kalatën lindore, institucionet shtetërore duhet të marrin patjetër masa për sigurimin e mbetjeve të rrezikshme aty, pasi në këtë port përpunohen anije që transportojnë artikuj ushqimorë të paketuara apo jo (Grurë rifuxho) dhe që mund të kontaminohen nga depozitimi në natyrë i këtyre mbetjeve.

Në Portin e Durrësit kalojnë çdo ditë mijra turistë vendas apo të huaj, që kanë zgjedhur vendin tonë për të pushuar dhe prania e kësaj lënde të rrezikshme kontaminon mjedisin, i cili nga ana tjetër dëmton rëndë shëndetin e banorëve apo turistëve që jetojnë në qytetin e Durrësit.

Gjithashtu, precipitimi i kësaj lënde nga kontakti me agjentë atmosferik (shiu, vesa, etj.) helmon ujrat që kalojnë në afërsi të këtij vend depozitimi (siç janë ujërat detarë) ndërkohë që jemi në mes të sezonit turistik dhe qyteti i Durrësit është i mbushur me turistë, apo banorë që lahen në afërsi të këtij porti.