
Flash News
Evazioni fiskal i ‘Bankers’, lihet në burg CEO kinez dhe ish-drejtori
Përplasen dy makina në aksin Sarandë-Delvinë, 4 të plagosur
Alarm për bombë, Policia largon deputetët dhe mediat nga ndërtesa e Kuvendit të Kosovës
“Vullneti i popullit” dhe ironia e dorëheqjeve të komanduar
Përfundon pa ndryshime rinumërimi i votave në Durrës
Pandemia, The Economist: Zinxhiri global ushqimor përballë një prove të vështirë

Nëse jetoni në një vend të pasur dhe doni një shembull të tregtisë dhe bashkëpunimit global, mjafton t’i hidhni një sy pjatës suaj të darkës. Kur në Perëndim nisi izolimi dy muaj më parë, shumë njerëz u frikësuan se nuk do të kishin ushqime të mjaftueshme si bukë, gjalpë dhe fasule dhe filluan të blinin me shumicë për të pasur rezerva. Sot, falë kamionëve të shpërndarjes që mbushin raftet e supermarketeve, ju mund të hani sa të doni, shkruan The Economist.
Kjo mrekulli kapitaliste nuk pasqyron një plan monolit, por një zinxhir global furnizimi prej 8 trilionë dollarësh që po përshtatet me një realitet të ri, ku me miliona firma po marrin vendime spontane, nga ndërrimi i furnizuesve të orizit në Azi, e deri te rimodelimi i frigoriferëve.
Sistemi nuk është aspak i përsosur: teksa të ardhurat bien, më shumë njerëz mbeten të uritur. Ekzistojnë rreziqe të ndryshme, që nga mungesa e punës, deri te të korrat e këqija. Dhe është ironik fakti që industria po përballet me një krizë që ndoshta ka nisur me shitjen e mishit të pangolinës në një treg në Wuhan. Por rrjeti ushqimor tani po kalon një provë të rëndë.
Është thelbësore që, gjatë dhe pas pandemisë, qeveritë të mos bien pre e një fushate të gabuar për t’u mbështetur te vetja.
Zinxhirët e furnizimit të drejtuar nga një iPhone, ose një komponent automjeti që përshkon lumin Rio Grande, janë çudira të koordinimit modern. Por ylli i pashuar i logjistikës së shekullit XXI është sistemi global i ushqimit. Duke e çuar prodhimin nga fusha te piruni, ky sistem përbën 10% të PBB-së botërore dhe punëson rreth 1.5 miliardë njerëz. Furnizimi global ushqimor është trefishuar që nga viti 1970, pasi popullsia është dyfishuar në 7.7 miliardë njerëz.
Në të njëjtën kohë, numri i njerëzve që vuajnë nga pamjaftueshmëria e ushqimit ka rënë nga 36% në 11%, dhe një shinik misri ose mish viçi kushton më pak sot se 50 vjet më parë, në terma realë. Eksportet e ushqimit janë gjashtëfishuar gjatë 30 viteve të fundit; katër të pestat e njerëzve jetojnë pjesërisht me ushqimet e prodhuara në një vend tjetër.
Kjo ndodh pavarësisht qeverive, jo falë tyre. Megjithëse roli i qeverive ka rënë, ato ende rregullojnë ndonjëherë çmimet dhe kontrollojnë shpërndarjen. Tarifat bujqësore të Bashkimit Europian janë katër herë më të larta se ato të importeve jobujqësore. Rreth një duzinë eksportuesish të mëdhenj, përfshirë Amerikën, Indinë, Rusinë dhe Vietnamin, kanë peshën kryesore në prodhime si gruri dhe orizi. Gjysmë duzinë kompanish tregtare, si Cargill nga Minesota dhe COFCO nga Pekini, shpërndajnë ushqime në të gjithë botën.
Rreziqet dhe përshtatja
Përqendrimi dhe ndërhyrja e qeverisë, së bashku me trazirat e klimës dhe bursës së tregut të mallrave, tregojnë se sistemi është i rregulluar në imtësi dhe një dështim mund të ketë pasoja shkatërruese. Në vitet 2007-2008, të korrat e këqija dhe kostot e larta të energjisë, shkaktuan rritjen e çmimeve të ushqimeve. Si rezultat, qeveritë i zuri paniku për mungesa ushqimore dhe ndalën eksportet, duke shkaktuar edhe më tepër ankth dhe rritje çmimesh. Rezultati ishte një valë trazirash dhe shqetësimesh në botën në zhvillim. Ishte kriza më e keqe ushqimore që nga vitet 1970, kur çmimet e larta të plehrave kimike dhe moti i keq në Amerikë, Kanada dhe Rusi, çuan në rënien e prodhimit të ushqimit.
Pavarësisht goditjes së rëndë, çdo shtresë e sistemit është përshtatur. Furnizimi i drithërave është i qëndrueshëm, me ndihmën e të korrave të fundit dhe stoqeve të larta. Kompanitë shpërndarëse dhe portet vazhdojnë të qarkullojnë ushqim në sasi të mëdha. Ndalimi i ngrënies brenda restoranteve ka pasur pasoja dramatike për disa kompani. Shitjet e McDonald’s kanë rënë me rreth 70% në Europë. Shitësit e mëdhenj me pakicë kanë pakësuar degët e tyre dhe kanë rimodeluar shpërndarjen.
Kapaciteti elektronik i tregtisë ushqimore në Amazon është rritur me 60%; Walmart ka punësuar 150,000 persona. Shumica e qeverive kanë mësuar nga kriza e viteve 2007-2008 dhe kanë shmangur proteksionizmin. Për sa u përket kalorive, vetëm 5% e eksporteve të ushqimit përballen me kufizime, në krahasim me 19% në ato vite. Deri tani, çmimet kanë rënë.
Por, prova nuk ka mbaruar ende
Ndërsa industria është globalizuar, ajo është bërë më e përqendruar, duke krijuar ngushtime. Në disa thertore amerikane mishi, përhapja e COVID-19 ka ulur furnizimet me mish derri me një të katërtën — dhe ka rritur licencat e gjuetisë së gjelave të egër në Indiana me 28%. Amerika dhe Europa do të kenë nevojë për mbi 1 milion punëtorë emigrantë nga Meksika, Afrika e Veriut dhe Europa Lindore për të nxjerrë të korrat.
Dhe ndërsa ekonomia tkurret dhe të ardhurat bien, numri i njerëzve që përballen me mungesa ushqimore mund të rritet – nga 1.7% e popullsisë së botës në 3.4%, përfshirë disa vende të pasura. Kjo reflekton mungesë parash, jo ushqimi, por nëse njerëzit vuajnë nga uria, qeveritë sigurisht që do të marrin masa të jashtëzakonshme.
Rreziku i tanishëm është që rritja e varfërisë ose pengesat në prodhim do të shkaktojnë panik te politikanët, duke depozituar rezerva ushqimore dhe duke kufizuar eksportet. Ashtu si në vitet 2007-2008, kjo mund të shkaktojë një kundërpërgjigje që do t’i përkeqësonte gjërat.
Qeveritë duhet të qëndrojnë të patundura dhe ta mbajnë sistemin e ushqimit të hapur për biznes. Kjo do të thotë të lejohet prodhimi përtej kufijve, të ofrohen viza dhe kontrolle shëndetësore për punëtorët emigrantë dhe të ndihmohen të varfrit duke u dhënë para, jo duke ruajtur rezerva. Gjithashtu duhet parandaluar përqendrimi i mëtejshëm i industrisë, i cili mund të rritet, nëse kompanitë e dobëta të ushqimit falimentojnë ose blihen nga ato më të mëdha. Dhe sistemi duhet bërë më transparent, i gjurmueshëm dhe i përgjegjshëm, për shembull, me certifikimin dhe standardet cilësore – në mënyrë që të jenë sa më të pakta shanset e transmetimit të sëmundjeve nga kafshët te njeriu.
Të konsiderosh ushqimin si çështje e sigurisë kombëtare është diçka e mençur; por ta shtrish këtë ide në vetëmjaftueshmëri dhe ndërhyrje të hapur, nuk është aspak një mendim i mirë. Që në vitin e kaluar, ushqimi u bë pjesë e një lufte tregtare. Amerika kërkoi të menaxhojë eksportet e sojës dhe të vendosë tarifa për djathin. Presidenti Donald Trump i ka caktuar thertoret e mishit si një pjesë kritike e infrastrukturës së Amerikës. Presidenti Emmanuel Macron ka bërë thirrje që Europa të ndërtojë “autonominë e saj strategjike” në bujqësi. Megjithatë, autarkia e ushqimit është një mashtrim. Ndërvarësia dhe diversiteti na bëjnë më të sigurt./Monitor
Të fundit


Jo vetëm trupin, noti ndihmon edhe trurin
5 Korrik 2025, 21:02
"Kujdes me ujin", Alimehmeti paralajmëron për rreziqet shëndetësore të verës
5 Korrik 2025, 20:39
PSG mund 2-0 Bayernin e Mynihut, shkon në gjysmëfinalen e Botërorit të Klubeve
5 Korrik 2025, 20:19
Klaudia Pepa tregon amanetin e babait: Tha ‘bëhu nënë sa më shpejt’
5 Korrik 2025, 19:50
Përplasen dy automjete në aksin Elbasan-Peqin, lëndohen shoferët
5 Korrik 2025, 19:26

Kuko e PS: Çfarë ka Zelenskyy më shumë se Zegjineja?
5 Korrik 2025, 18:45
Shqiptari rrezikon të mbytet në ujërat e lumit Piave në Itali
5 Korrik 2025, 18:22
Paqe fiskale, por me kosto
5 Korrik 2025, 18:00
Evazioni fiskal i ‘Bankers’, lihet në burg CEO kinez dhe ish-drejtori
5 Korrik 2025, 17:39
Kyle Walker i bashkohet klubit anglez me kontratë dyvjeçare
5 Korrik 2025, 17:20
Përplasen dy makina në aksin Sarandë-Delvinë, 4 të plagosur
5 Korrik 2025, 17:05
Gjesti prekës! Liverpool do t’i paguajë rrogën familjes së Jota-s deri në vitin 2027
5 Korrik 2025, 16:45
Shenjat e horoskopit që tradhtojnë më shpesh
5 Korrik 2025, 16:25

“I kërkova unë shkarkimet”, Dredha tenton të zbutë 'goditjen' e Ramës në Vlorë
5 Korrik 2025, 15:48
Kërcënimi me bombë në Kuvend, prokurori: Ishte gënjeshtër
5 Korrik 2025, 15:22
Lëvizte me thikë në dorë në shëtitoren e Sarandës, procedohet penalisht italiani
5 Korrik 2025, 15:04
Bardhi: Rinumërimi nxori në sipërfaqe sa e pangopur në vjedhje është Zeqine Balluku
5 Korrik 2025, 14:44
Plagosje me thikë në rrugën dytësore Tiranë-Durrës, autori në kërkim
5 Korrik 2025, 14:37
Lot dhe dhimbje, përcillet për në banesën e fundit Diogo Jota
5 Korrik 2025, 14:21
Suksesi nis nga vetja! Mënyra të thjeshta për të investuar në zhvillimin personal
5 Korrik 2025, 13:58
Iu gjetën në banesë armë zjarri pa leje, arrestohet 50-vjeçari në Lushnje
5 Korrik 2025, 13:43

Gjykata e Tiranës lë në burg Skerdi Sinën
5 Korrik 2025, 12:59
Laboratori i kokainës në Greqi, ja kush ishin shqiptarët e arrestuar dhe në kërkim
5 Korrik 2025, 12:40
Drejtësi me regji/ Vangjeli: SPAK nuk heton asnjë skandal ku është i përfshirë Rama
5 Korrik 2025, 12:22
Berisha uron bashkëshorten për ditëlindjen: Liri, hyjnia tokësore e jetës sonë!
5 Korrik 2025, 12:07

“Vullneti i popullit” dhe ironia e dorëheqjeve të komanduar
5 Korrik 2025, 11:32
Rreziku i mbytjeve gjatë verës: Si ta shijoni ujin pa rrezikuar jetën
5 Korrik 2025, 11:20
Situata e zjarreve në vend, në 24 orë u raportuan 16 vatra, 4 ende aktive
5 Korrik 2025, 11:07

Sëmundjet që përhapen nga mushkonjat janë një problem në rritje në Evropë
5 Korrik 2025, 10:44
Skema mashtruese/ Dalin sot para gjykatës drejtuesit e kompanisë “Bankers”
5 Korrik 2025, 10:27


Arrestohet në Turqi një nga kriminelët më të rrezikshëm dhe të kërkuar në Suedi
5 Korrik 2025, 09:38
Këmbimi valutor/ Me sa blihen dhe shiten sot monedhat e huaja
5 Korrik 2025, 09:18

"Mos u ndikoni nga opinioni i të tjerëve", horoskopi për ditën e sotme
5 Korrik 2025, 08:40

Posta e mëngjesit/ Me 2 rreshta: Çfarë pati rëndësi dje në Shqipëri
5 Korrik 2025, 08:02
Fuga ngre alarmin: Civilizimi i qytetërimit në Shqipëri po bie!
4 Korrik 2025, 22:54
Trump thotë se është gati të rrisë tarifat deri në 70% për disa vende
4 Korrik 2025, 22:35
Tre shenjat e zodiakut që do ‘pasurohen’ në Korrik
4 Korrik 2025, 22:05
Lufta në Gaza, Hamasi pranon propozimin e SHBA-së për armëpushim 60-ditor
4 Korrik 2025, 21:50
Autokracia në Shqipëri, Fuga: Qeverisja ka dalë jashtë kontrollit
4 Korrik 2025, 21:40
Meta: Bujqësia me kredi, mashtrimi i ri!
4 Korrik 2025, 21:26



"Skandali me Bankers si inceneratorët'/ Bushati: Bashkëpunim i korruptuar shtetëror!
4 Korrik 2025, 20:24
Përfundon pa ndryshime rinumërimi i votave në Durrës
4 Korrik 2025, 20:12
Shpërthen pika e karburantit në Romë, 25 të plagosur (VIDEO)
4 Korrik 2025, 20:00

Këto zakone të pasdites shpesh sabotojnë humbjen e peshës
4 Korrik 2025, 19:39
Ish-lojtari i Arsenalit, Thomas Partey akuzohet për p*rdhunim
4 Korrik 2025, 19:24
Zhduket pa gjurmë çobani në Delvinë
4 Korrik 2025, 19:14
LDK-ja i drejtohet Kushtetueses për vazhdimin e seancës konstituive pas aktgjykimit
4 Korrik 2025, 19:01
Bardho i la mandatin Zegjinesë/ anëtari i KAS: E padrejtë! Cenon sistemin zgjedhor
4 Korrik 2025, 19:01

The New York Times: Shqipëria nën tymin e shkaktuar nga masakra mjedisore në Elbasan
4 Korrik 2025, 18:08
Zhvillimet e vrullshme në Sulltanat!
4 Korrik 2025, 18:00



Italia ashpërson rregullat për qarkullimin e monopatinave
4 Korrik 2025, 17:20

E pazakontë për kohën, mjegulla e dendur mbulon bregdetin e Vlorës
4 Korrik 2025, 16:48


Aksident në aksin Shkodër -Lezhë, një i vdekur e 3 të plagosur
4 Korrik 2025, 16:14
Shqipëria me më pak kërkesa për azil dhe shtetësi shqiptare në 2024
4 Korrik 2025, 16:06
Ndërhyrja e Ramës në Bashkinë e Vlorës zhbën “ndarjen ligjore të pushteteve”
4 Korrik 2025, 15:55
Shqipëria e fundit për cilësinë e jetesës, PD: Qeveria teknike është zgjidhja!
4 Korrik 2025, 15:42
Nico Williams i thotë “Jo” Barcelonës, firmos me Athletic Club deri në 2035
4 Korrik 2025, 15:33
Zjarret në vend, katër vatra vijojnë të jenë ende aktive, si paraqitet situata
4 Korrik 2025, 15:24

Vera sjell ndryshime të mëdha për këto 4 shenja të horoskopit
4 Korrik 2025, 15:00

Aksident i rëndë në aksin Peqin-Elbasan, dy të plagosur rëndë
4 Korrik 2025, 14:37
Kur qeveria del në terren… për problemet që i krijoi vetë
4 Korrik 2025, 14:19
GJKKO lë në fuqi masën e sigurisë për kreun e KPP
4 Korrik 2025, 13:58
Kush do ta zëvendësojë Ilir Metën dhe do marrë drejtimin e PL-së?
4 Korrik 2025, 13:50
Berisha: Shkarkimi i drejtorëve në Vlorë, një akt tjetër i ‘kokave të turkut’
4 Korrik 2025, 13:41




Librazhd/ Në gjendje të rënduar psikologjike, i riu konsumon pesticide
4 Korrik 2025, 13:05

Përplasje në GJKKO, Plarent Dervishaj ofendon Erjon Alibejn, nxirret nga salla
4 Korrik 2025, 12:42

Konsumimi i tepërt i çokollatës, ja cilat janë dëmet që shkakton në organizëm
4 Korrik 2025, 12:23

Zjarret në vend/ 21 vatra në 24 orët e fundit, 4 ende aktive
4 Korrik 2025, 12:00
BB kërkon transparencë për borxhin: Shqipëria të publikojë detaje për çdo hua
4 Korrik 2025, 11:50